کیفیت علوفه گونه های مهم مرتعی در مراتع نیمه استپی منطقه قره باغ ارومیه (مطالعه موردی: مراتع خانقاه سرخ ارومیه)

آگاهی از جوابگوئی علوفه مرتع به نیاز روزانه واحد دامی چراکننده در مرتع، یکی از موارد ضروری در تعادل دام و مرتع می باشد. به همین منظور در پژوهش حاضر، از 6 گونه مرتعی bromus tomentallus،koeleria cristata ، festuca ovina، teucriom poliom،helichrysum globiferum، kotschyanus thymus که از گونه های مهم و مورد چرای دام در مراتع نیمه استپی قره باغ ارومیه می باشند، در سه مرحله رشد (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) در سال 1387 نمونه برداری شد. در هر مرحله، 3 نمونه و برای هر نمونه 9 پایه گیاهی قطع شد. پس از اندازه گیری درصد ازت (n)  و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (adf)  گونه های مورد مطالعه؛ مقادیر پروتئین خام (cp)، ماده خشک قابل هضم (dmd) و انرژی متابولیسمی (me)  آنها به منظور اطلاع از حد بحرانی شان برای تامین نیاز روزانه واحد دامی محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از تجزیه واریانس دو طرفه (glm)  و به منظور مشاهده منابع تغییرات درون گروهی، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان می دهد که؛ بیشترین مقدار پروتئین خام (20/10 درصد)، متعلق به گونه teucrium polium و بیشترین مقدار ماده خشک قابل هضم (01/55 درصد) و انرژی متابولیسمی (35/7 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) مربوط به گونهhelichrysum plicatus است. کمترین مقدار پروتئین خام (07/7 درصد)، ماده خشک قابل هضم (13/46 درصد) و انرژی متابولیسمی (84/5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه festuca ovina می باشد. بر مبنای نتایج مذکور و با در نظر گرفتن سهم گونه ها در ترکیب گیاهی مرتع، میانگین مقادیر پروتئین خام مراحل مختلف رشد شامل؛ مرحله رویشی، گلدهی و بذردهی به ترتیب عبارتند از؛ 22/13، 13/8 و 03/5 درصد که در مراحل رویشی و گلدهی بیشتر و در مرحله بذردهی، کمتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تامین نیاز روزانه یک واحد دامی می باشد. میانگین مقادیر ماده خشک قابل هضم در مراحل مختلف رشد به ترتیب؛ 07/58، 55/49 و 08/43 درصد می باشد که در مرحله رویشی، بالاتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری واحد دامی و در مرحله گلدهی و بذردهی کمتر است. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در مراحل مختلف رشد به ترتیب عبارتند از؛ 87/7، 42/6 و 32/5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک که در مراحل مورد مطالعه، کمتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تامین نیاز روزانه یک واحد دامی می باشد. این امر بیانگر این است که مطلوبیت کیفیت علوفه مرتع در زمان های مختلف چرا، یکسان نمی باشد و لازم است نیاز روزانه واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه مشخص شود. طبیعی است که بسته به شرایط سال ممکن است، کیفیت علوفه گیاهان قدری تغییر یابد ولی به دلیل هزینه بر بودن تعیین کیفیت علوفه، می توان از نتایج مذکور به منظور برآورد نیاز روزانه دام در سال های مختلف استفاده کرد.